Ostali nazivi: repušac; engleski naziv: lamb’s lettuce, mâche, cornsalad; njemački naziv: vogerlsalat; latinski naziv: valerianella locusta.
Matovilac je jednogodišnja zeljasta biljka koja se koristi u ishrani kao salata. Vrlo je moguće da ste ga možda i previdjeli u svom vrtu, voćnjaku ili dvorištu jer matovilac samoniklo raste i uspjeva na našim prostorima.
Izgledom je niskog rasta, zelene boje, vrlo mekane biljne teksture sa listovima koji se pri vrhu šire u obliku kašike.
Matovilac je prilog koji se može kombinovati skoro uz sva jela, pečenja ili sendviče. Često se zbog svog nježnog i privlačnog izgleda koristi kao jestiva dekoracija i ide uz, apsolutno, sva jela.
Karakterističnog je okusa i konzumira se svjež. Najviše se koristi kao dodatak raznim salatama. Salata sa matovilcem zbog svog „jačeg“ okusa, daje bogatiju notu okusa, skoro kao blaga svježa začinska biljka.
Istorija i porijeklo
Matovilac je originalno bio hrana za seljake, međutim tadašnji kraljevski baštovan iz vremena vladavine Luja XIV je upoznao ovu biljku sa plemenitom stranom svijeta. Poznato je, da se matovilac prethodno konzumirao u Britaniji vijekovima, a 1597. godine spominje ga botaničar Džon Gerard (engl. John Gerard) u svom herbarijumu. Ova biljka je detaljno opisana i klasifikovana od strane švedskog prirodnjaka Linea (Karl Fon Line) 1753. godine, jednog od očeva taksonomije u ekologiji. Komercijalno se počeo uzgajati u Londonu krajem 18 i početkom 19 vijeka, te se prodavala na tezgama povrća kao zimsko-sezonska salata.
Nutritivna vrijednost
Kao i sve ostalo lisnato povrće, matovilac se smatra nutritivno bogatim i korisnim zelenišem za potrebe našeg organizma. Njegove najbolje prednosti leže u tome što sve koristi unosimo onakve kakve jesu, jer se ne obrađuje termički. Dobro je poznato kako termičkom obradom voća i povrća se uništava određena količina nutrijenata.
100 grama matovilca sadrži 21 kaloriju, od kojih oko 3,5 grama dolazi iz ugljenih hidrata, 2 grama iz proteina i manje od 0,5 grama dolazi iz masti. Ovo povrće je veoma niske energetske vrijednosti, te odličan izbor namirnice koju možete praktikovati na bilo kakvim redukovanim ishranama. Sa ovako malim iznosom kalorija, matovilac vam pruža i određene količine minerala i vitamina.
Matovilac je izuzetno bogat vitaminom C. Na 100 grama matovilac salate unosite čak, tri puta više vitamina C, nego kroz zelenu salatu. Bogat je provitaminom beta-karoten, prekursorom vitamina A. Beta-karoten nije esencijalan za naš organizam, međutim naše tijelo ga uspješno konvertuje u vitamin A, jedan od esencijalnih vitamina. Vitamin A ima ključnu ulogu u imunom sistemu, bitan je za reprodukciju i veze između ćelija, a ključan je za naš vid i sve vezano za njega. Bogat je kompleksom vitamina B, među kojima se izdvajaju folati (vitamin B9) i vitamin B6. Od minerala, bogat je kalcijumom, kalijumom, magnezijumom i fosforom.
Detaljne nutritivne vrijednosti možete pogledati u navedenoj tablici.
Matovilac - Detaljne nutritivne vrijednosti
| Nutrijent | Mjerna jedinica | Količina |
|---|---|---|
| Energetska vrijednost | kcal | 21 |
| Ukupno proteina | g | 2,00 |
| Ukupno ugljenih hidrata | g | 3,60 |
| Ukupno masti | g | 0,40 |
| – od toga: zasićene masne kiseline | g | 0,000 |
| Holesterol | mg | 0 |
| Voda | g | 92,80 |
| Vitamin C | mg | 38,2 |
| Vitamin B1 (Tiamin) | mg | 0,071 |
| Vitamin B2 (Riboflavin) | mg | 0,087 |
| Vitamin B3 (Niacin) | mg | 0,415 |
| Vitamin B6 (Piridoksin) | mg | 0,273 |
| Vitamin B12 (Kobalamin) | mcg | 0,00 |
| Folati | mcg | 14 |
| Vitamin B5 (Pantotenska kiselina) | mg | 0,042 |
| Vitamin A | IU | 7092 |
| Vitamin D | IU | 0,00 |
| Kalcijum (Ca) | mg | 38 |
| Željezo (Fe) | mg | 2,18 |
| Magnezijum (Mg) | mg | 13 |
| Fosfor (P) | mg | 53 |
| Kalijum (K) | mg | 459 |
| Natrijum (Na) | mg | 4 |
| Cink (Zn) | mg | 0,59 |
| Bakar (Cu) | mg | 0,134 |
| Mangan (Mn) | mg | 0,359 |
| Selen (Se) | mcg | 0,9 |
Uticaj na zdravlje
Po pitanju bilo kakvog uticaja i koristi dovoljno je matovilac posmatrati kao zeleniš koji možete pripremati u kombinaciji sa drugim lisnatim povrćem ili bilo kojom drugom sortom povrća.
Zelene salate, cjelokupno nemaju puno kalorija a osiguravaju višesatnu sitost zbog sporijeg varenja. Osim što unosite bogate izvore vitamina i minerala tu su i antioksidansi koji sprečavaju oksidaciju i oštećenja ćelija.
Salate osiguravaju prilične količine vlakana koje vam pomažu pri boljem varenju i osiguravaju stabilniji rad metabolizma. Dakle sve u svemu, matovilac je biljka odličnog ukusa i svojim nutritivnim vrijednostima može donijeti samo dobre stvari za vaš organizam, a posebno ako se dodatno kombinuje sa drugim povrćem i učestalo konzumira.
Kupovina i čuvanje
Ako uspijete naći matovilac svjež iz bašte ili kupujete takav, tada obično ima mnogo malih korijena koji na sebi mogu sadržavati ostatke zemlje (osim ako se ne uzgaja hidroponično). Korijenje jednostavno otkinite prstima, ali pazite da pri tome ne uništite listove. Ostatak zeleniša pažljivo isperite i tek tada je spreman za upotrebu.
Matovilac je često dostupan kod nas u supermarketima i obično dolazi u zaštićenom pakovanju. Pakovanja su dovoljna za nekoliko obroka, ali pobrinite se da obavite njegovu kupovinu onda kada ga planirate pripremati. Matovilac je vrlo delikatna biljka, te ga treba trošiti što prije, ali ako vam je nešto od njega ostalo može se držati u frižideru maksimalno do 3 dana.
Matovilac pripada biljkama koje mogu da izdrže i strožije prirodne uslove. Sezona matovilca se proteže od maja do novembra. Dostupna ju i u vrhuncu zimskih perioda pa se zato i naziva zimska salata. On je jedan svježih sezonskih zeleniša tokom zime gdje je izbor salata u to vrijeme jedna od rijetkosti.
